Chứng khoán phái sinh là gì?

Tại thị trường Việt Nam, chứng khoán phái sinh là 1 sản phẩm cho phép Nhà đầu tư có lợi nhuận theo chiều hướng tăng giảm của chỉ số VN30. Nếu chỉ số VN30 thay đổi đúng như kỳ vọng, Nhà đầu tư thu được lợi nhuận, kể cả khi giảm điểm. Nghe có vẻ hấp dẫn và không khó để tham gia đầu tư. Chính điều này thu hút càng nhiều các nhà đầu tư tìm hiểu phái sinh bởi lợi nhuận khổng lồ mà nó có thể mang lại. Vậy chứng khoán phái sinh là gì và có các loại chứng khoán phái sinh nào, hãy cùng tìm hiểu nhé!

1. Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh là 1 hợp đồng tài chính được thiết lập ngày hôm nay giữa hai bên tham gia, về một giao dịch sẽ được thực hiện vào một thời điểm nào đó trong tương lai. Giao dịch được thỏa thuận trong hợp đồng thường liên quan đến việc mua/ bán một tài sản cơ sở. Tại Việt Nam, tài sản cơ sở này là chỉ số VN30. Trong thời gian tồn tại của hợp đồng, giá trị của chứng khoán phái sinh không cố định mà thay đổi theo sự biến động giá tài sản cơ sở của nó.

2. Các loại chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh gồm 4 loại chính:

• Hợp đồng kỳ hạn (Forward)
• Hợp đồng tương lai (Future)
• Hợp đồng quyền chọn (Option)
• Hợp đồng hoán đổi (Swap)

Hợp đồng kỳ hạn	Hợp đồng tương lai	Hợp đồng quyền chọn	Hợp đồng hoán đổi
Là sự thỏa thuận mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm xác định trong tương lai với một mức giá xác định trước tại thời điểm ký kết hợp đồng.	Là thỏa thuận mua bán một loại tài sản cơ sở nhất định theo một mức giá chuyển giao (future price) tài sản đó tại một thời điểm có hiệu lực trong tương lai.	Là hợp đồng cho phép người nắm giữ nó có quyền (không phải nghĩa vụ) mua hoặc bán một tài sản cơ sở vào một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá đã được xác định từ trước	Là sự thỏa thuận giữa hai bên để trong đó hai bên đối tác trao đổi dòng tiền này lấy một dòng tiền khác của bên kia

Hiện tại ở thị trường chứng khoán Việt Nam mới chỉ sản phẩm phái sinh duy nhất là hợp đồng tương lai.

3. Hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai có những đặc điểm sau:

Mức giá chuyển giao được điều chỉnh theo tình hình thị trường

• Mức giá này được ấn định ban đầu và thay đổi sau mỗi phiên trên thị trường.
• Giá chuyển giao của Hợp đồng tương lai được giao dịch trên thị trường phụ thuộc vào nhiều yếu tố và liên tục thay đổi theo thời gian.
• Nếu giá giao ngay của tài sản cơ sở tăng thì thông thường giá chuyển giao cũng tăng và ngược lại. Vào cuối phiên, mức giá chuyển giao của hợp đồng tương lai sẽ được công bố và có hiệu lực cho đến phiên tiếp theo.

Hợp đồng tương lai yêu cầu tỷ lệ ký quỹ

Khi tham gia hợp đồng tương lai, người mua và người bán phải mở tài khoản ký quỹ tại sàn, và ký quỹ một tỷ lệ phần trăm của giá trị hợp đồng.

Số dư tài khoản ký quỹ của bên tham gia giao dịch sẽ luôn thay đổi theo giá hàng ngày và không được thấp hơn mức ký quỹ duy trì (theo quy định của sở giao dịch).

4. Vị thế của hợp đồng phái sinh

Vị thế của hợp đồng tương lai là trạng thái giao dịch và khối lượng của sản phẩm phái sinh hợp đồng tương lai mà nhà đầu tư đang nắm giữ. Hợp đồng tương lai (HĐTL) bao gồm vị thế mua và vị thế bán.

Ví dụ: Nếu nhà đầu tư dự đoán giá chỉ số VN30 Index sẽ tăng trong tương lai. Nhà đầu tư mua hợp đồng, được gọi là mở vị thế mua hay tham gia vị thế mua. Ngược lại, nếu nhà đầu tư nghĩ rằng giá VN30 Index sẽ giảm trong tương lai, nhà đầu tư sẽ bán hợp đồng và được gọi là mở vị thế bán hay tham gia vị thế bán (bên bán).

Hiện tại ở thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ có duy nhất sản phẩm chứng khoán phái sinh là hợp đồng tương lai có tài sản cơ sở là chỉ số VN30.

Tìm hiểu thêm về vị thế chứng khoán phái sinh

• Ví dụ về Hợp đồng tương lai chỉ số VN30:

Bạn mở vị thế mua 01 Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 đáo hạn vào tháng 12/2024, và kỳ vọng thị trường (chỉ số VN30) sẽ tăng trong tương lai.

Hợp đồng tương lai chỉ số VN30
Hệ số nhân	100.000 đồng/ chỉ số
Mức ký quỹ	15%
Ngày đáo hạn	26/12/2024
Vị thế mua	1.000 điểm/ vị thế
Giá trị một hợp đồng	1.000 điểm * 100.000đ/ điểm chỉ số = 100 tr đồng
Số tiền ký quỹ ban đầu	100* 15% = 15 tr đồng

Giá hợp đồng tăng từ 1.000 lên 1.010 điểm:

Nhà đầu tư lãi	(1010-1000)*100.000/ điểm số = 1tr đồng
Tỷ suất lợi nhuận của nhà đầu tư	1/15 = 7%
Giá trị ký quỹ tăng lên	15+1 = 16 tr đồng

Còn nếu tham gia trên thị trường cơ sở, phần trăm lãi của nhà đầu tư chỉ là: (1.010 –1.000)/1.000 x 100% = 1%

Như vậy, nhờ chỉ phải bỏ số tiền ký quỹ ban đầu (15%) mà chỉ với một biến động nhỏ về giá của hợp đồng tương lai có thể tạo ra mức lãi/lỗ lớn hơn nhiều lần so với việc đầu tư vào tài sản cơ sở.

5. Chứng khoán phái sinh có đảm bảo không?

Mặc dù rất “hấp dẫn” với cơ chế hoạt động linh hoạt nhưng những khác biệt của CKPS vẫn khiến NĐT F0 không khỏi nghi ngại liệu CKPS có thật sự đảm bảo? Nhiều NĐT đưa ra lý do rằng yếu tố “tương lai”, kèm theo việc dự đoán “tăng, “giảm” của VN30 làm cho sản phẩm phái sinh giống một dạng cược may rủi và tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn là đầu tư cổ phiếu thông thường.

Vậy chứng khoán phái sinh có an toàn không? Thực tế, NĐT cần lưu ý rằng, bất cứ sản phẩm chứng khoán nào cũng đều tiềm ẩn những rủi ro, không chỉ riêng CKPS. NĐT có thể hạn chế chúng bằng cách trau dồi kiến thức mới và tham khảo các báo cáo phân tích từ các công ty chứng khoán, các trang tin tức uy tín. Bên cạnh những rủi ro, NĐT cũng cần nhìn vào những ưu điểm của CKPS để thấy được tiềm năng của phái sinh, bao gồm:

• Phòng ngừa rủi ro biến động giá: NĐT nếu dự đoán được mức giá của một tài sản cơ sở sẽ tăng hoặc giảm trong tương lai họ sẽ giảm thiểu rủi ro biến động giá bằng việc mua hoặc bán hàng hóa với giá ở thời điểm hiện tại nhờ hợp đồng tương lai.
• Bán khống chứng khoán: NĐT có thể bán các chứng khoán phái sinh ngay cả khi không có tài sản cơ sở.
• Tính thanh khoản cao: Chứng khoán phái sinh có tính thanh khoản cao do sản phẩm này được niêm yết và giao dịch tập trung trên Sở giao dịch chứng khoán.
• Lợi ích đòn bẩy tài chính: NĐT chỉ cần ký quỹ một phần tài sản nhưng được giao dịch với cổ phiếu có giá trị gấp nhiều lần số tiền ký quỹ, mang lại lợi thế đầu tư.

Nguồn: Tổng hợp

Chứng khoán Pinetree miễn phí hoàn toàn phí giao dịch trọn đời. Lãi suất Margin chỉ 9,9%/năm không kèm điều kiện. Đây là mức phí tốt nhất thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay.

Để giao dịch chứng khoán phái sinh với mức phí tốt, NĐT có thể mở tài khoản trên ứng dụng AlphaTrading tại đây.