Giả thuyết thị trường hiệu quả: Thị trường chứng khoán có hiệu quả không?

Đã từng xảy ra một cuộc tranh luận giữa các nhà đầu tư rằng liệu thị trường chứng khoán có hiệu quả hay không – nghĩa là nó có phản ánh tất cả thông tin được cung cấp cho người tham gia thị trường tại bất kỳ thời điểm nào hay không.

Giả thuyết thị trường hiệu quả là gì?

Giả thuyết thị trường hiệu quả (The efficient market hypothesis – EMH) là một giả thuyết cho rằng giá cổ phiếu phản ánh tất cả thông tin và việc tạo alpha nhất quán là không thể.

Theo EMH, cổ phiếu luôn giao dịch theo giá trị hợp lý của chúng trên các sàn giao dịch, khiến các nhà đầu tư không thể mua cổ phiếu bị định giá thấp hoặc bán cổ phiếu với giá bị thổi phồng. Do đó, không thể vượt trội hơn thị trường tổng thể thông qua việc lựa chọn cổ phiếu nhờ phân tích cơ bản hay phân tích kỹ thuật, một nhà đầu tư chỉ có thể thu được lợi nhuận cao hơn khi đầu tư vào các cổ phiếu rủi ro cao hơn.

Một thị trường được coi là hiệu quả khi nó đạt hiệu quả về mặt thông tin, hay nói các khác, giá của các loại tài sản được giao dịch như cổ phiếu,trái phiếu, bất động sản, phản ánh được tất cả các thông tin đã biết trên thị trường. Do vậy, một thị trường hiệu quả sẽ không thiên vị ai, tức là nó không làm ai có lợi hoặc chịu thiệt một cách bất hợp lý so với người khác, theo nghĩa nó phản ánh niềm tin của tất cả các nhà đầu tư về triển vọng thị trường.

Giáo sư Eugene Fama của trường đại học Chicago đã có công phát triển khái niệm “thị trường hiệu quả” như một khái niệm mang tính học thuật trong các nghiên cứu của ông vào đầu thập niên 1960 cũng tại trường đại học này.

EMH cho rằng nhà đầu tư không thể nào vượt mặt được thị trường bằng cách sử dụng mọi thông tin mà thị trường đã biết, trừ khi nhờ may mắn. Thông tin hay tin tức trong một thị trường hiệu quả được định nghĩa là bất cứ thông tin nào có thể gây ảnh hưởng đến giá cổ phiếu, mà thông tin này không thể nào biết được trong hiện tại và chỉ xuất hiện ngẫu nhiên trong tương lai. Chính những thông tin ngẫu nhiên này sẽ làm cho giá cổ phiếu trong tương lai biến động. Theo giả thuyết này, những thị trường trong đó xuất hiện giao dịch nội gián (insider trading) không thể coi là thị trường hiệu quả được.

Các phiên bản của thị trường hiệu quả

Có ba phiên bản của EMH:: dạng yếu (weak form), dạng bán-mạnh (semi-strong form) và dạng mạnh (strong form).

Phiên bản weak form của giả thuyết này cho rằng: giá chứng khoán phản ánh đầy đủ thông tin đã công bố trong quá khứ, theo nghĩa khác, EMH cho rằng diễn biến giá trong quá khứ không liên quan đến diễn biến giá tương lai của cổ phiếu. Do đó, không thể sử dụng phân tích kỹ thuật để đạt được lợi nhuận trong đầu tư cổ phiếu. Phiên bản dạng semi-strong form của lý thuyết cho rằng: giá chứng khoán đã chịu tác động đầy đủ của thông tin công bố trong quá khứ cũng như thông tin vừa công bố xong. Do đó, các nhà đầu tư không thể sử dụng phân tích cơ bản để đánh bại thị trường và kiếm được lợi nhuận lớn.

Dạng strong form của giả thuyết này khẳng định mạnh mẽ hơn nữa về tính hiệu quả của thị trường chứng khoán, rằng giá của chứng khoán đã phản ánh tất cả thông tin công bố trong quá khứ, hiện tại, cũng như các thông tin nội bộ. Cơ sở đứng sau giả thuyết này là: nếu có thông tin nội bộ, những người biết thông tin nội bộ sẽ mua bán ngay chứng khoán để thu lợi nhuận, và như vậy giá chứng khoán sẽ thay đổi, đến khi nào người trong cuộc không còn kiếm lời được nữa.

Các nghiên cứu thực nghiệm đã chứng minh dạng yếu và dạng bán-mạnh (semi-strong form) của lý thuyết có thể đúng. Có nhiều nghiên cứu chống lại lý thuyết dạng strong form, rằng dạng strong-form không đúng, rằng thị trường không thể hiệu quả đến mức đó. Nhiều nghiên cứu chỉ ra nhiều bất hiệu quả của thị trường mà nhà đầu cơ có thể thu được lợi nhuận; ví dụ, chứng minh cho thấy nhà đầu cơ có thể thắng thị trường nếu mua các cổ phiếu có P/E thấp.

Thị trường chứng khoán có hiệu quả không?

Đầu tiên, EMH giả định rằng tất cả các nhà đầu tư nhận thức được tất cả các thông tin sẵn có theo cùng một cách. Tuy nhiên bằng cách sử dụng các phương pháp khác nhau để phân tích và định giá cổ phiếu, mỗi nhà đầu tư sẽ đưa ra các nhận định khác nhau về tiềm năng tăng trường của cổ phiếu.  Do đó, các lập luận chống lại EMH chỉ ra rằng, vì các nhà đầu tư đánh giá cổ phiếu khác nhau, nên giả thuyết thị trường hiệu quả không đúng với thị trường chứng khoán.

Thứ hai, theo EMH không có nhà đầu tư đơn lẻ nào có thể đạt được lớn hơn nhà đầu tư khác với cùng số tiền đầu tư. Nguyên nhân là mọi nhà đầu tư đều có thông tin giống nhau nên họ chỉ có thể đạt được lợi nhuận giống hệt nhau. Trên thị trường chứng khoán, việc tất cả các nhà đầu tư đều có lợi nhuận là nhận định phi thực tế.

Thứ ba theo EMH không nhà đầu tư nào có thể đánh bại thị trường hoặc lợi nhuận trung bình hàng năm mà tất cả các nhà đầu tư và quỹ có thể đạt được bằng cách sử dụng những nỗ lực cao nhất của họ.  Trên thực tế có rất nhiều nhà đầu tư đánh bại được thị trường điển hình như Warren Buffet luôn duy trì mức độ hiệu quả cao trong nhiều năm.

Để thị trường chứng khoán trở thành thị trường hiệu quả, tất cả các điều kiện dưới đây đều phải xảy ra đồng thời:

• Bất cứ nhà đầu tư nào cũng có thể truy cập vào các hệ thống phân tích giá cả tốc độ cao và tiên tiến
• Chỉ có một hệ thống phân tích và định giá cổ phiếu dành cho mọi nhà đầu tư
• Sự vắng mặt tuyệt đối của cảm xúc con người trong quá trình ra quyết định đầu tư.
• Tất cả các nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rằng lợi nhuận hoặc thua lỗ của họ sẽ hoàn toàn giống với tất cả những người tham gia thị trường khác.

Với những nội dung trên đây, thị trường chứng khoán có thể trở thành thị trường hiệu quả trong tương lai. Tuy nhiên còn rất lâu nữa, các điều kiện thị trường hiệu quả mới có thể trở nên khả thi.

Nguồn: Tổng hợp

Chứng khoán Pinetree miễn phí hoàn toàn phí giao dịch trọn đời và công cụ lãi suất Margin 9%/năm không kèm điều kiện. Đây là mức phí tốt nhất thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay