Hiệu ứng Maradona trên thị trường chứng khoán

Diego Maradona là huyền thoại bóng đá nổi tiếng thế giới, ông là một trong những cầu thủ có sức ảnh hưởng lớn đến làng túc cầu. Hơn thế nữa, những bàn thắng nổi tiếng của Maradona trở thành nguồn cảm hứng cho các hiệu ứng xảy ra trên thị trường tài chính thế giới..
Tại một bài phát biểu tại Cass Business School năm 2005, Thống đốc HNTW Anh lúc đó là Mervyn King đã có 10 lần nhắc đến tên “Maradona” và hai bàn thắng nổi tiếng mà cầu thủ người Argentina ghi vào lưới đội tuyển Anh ở World Cup 1986, như là một bài học về chính sách tiền tệ.
Financial Times đã có nhiều bài phân tích về mỗi liên hệ giữa “Hiệu ứng Maradona” và thị trường tài chính thế giới. Nhiều nhà đầu tư trên thế giới cũng có những bài phân tích về “Hiệu ứng Maradona” trong quá trình ứng dụng và đầu tư.

Bàn thắng thứ nhất: “Bí ẩn và huyền bí”

Bàn thắng thứ nhất Maradona đánh bại thủ môn Shilton được cho là ghi bàn bằng tay mà trọng tài không phát hiện. Maradona từng trả lời phỏng vấn rằng bàn thắng đó có sự góp sức của “bàn tay của Chúa”. Nhiều người Anh cho đến giờ vẫn tin rằng đáng lý Maradona phải nhận thẻ đỏ vì hành vi này, và nếu thế có lẽ sẽ không thể có chuyện đội tuyển Argentina vô địch World Cup 1986. Tuy nhiên, cho tới nay, dù nghiên cứu rất nhiều tư liệu video và hình ảnh, không một ai có thể đưa ra bằng chứng về khoảnh khắc bàn tay của Maradona chạm vào trái bóng cho dù trong tình huống đó, cánh tay của ông được giơ lên cao và rất gần trái bóng. Mervyn King cho rằng bàn thắng đó của Maradona là một thí dụ về điều hành chính sách tiền tệ “không thể hiểu nổi” khiến thị trường nhiều phen sốc nặng.

Mervyn King dùng bàn thắng “bí ẩn và huyền bí” của Maradona để minh họa về cơ chế hoạt động của NHTW kiểu cũ vào thập niên 1970-1980, giai đoạn đặc trưng bởi lạm phát rất cao của các nước phát triển. NHTW hứa hẹn kiềm chế lạm phát nhưng không thể. Các thông điệp chính sách cũng không rõ ràng khiến thị trường kỳ vọng NHTW luôn làm ngược lại những gì họ hứa. Theo ngôn ngữ của các nhà kinh tế, một chính sách như thế được gọi là “không nhất quán theo thời gian”.

Tại Việt Nam đã từng có giai đoạn lạm phát phi mã của từ 2006-2010, cũng được coi là gắn liền với phong cách “bí ẩn và huyền bí” trong điều hành chính sách tiền tệ. Lúc bấy giờ điều hành chính sách tiền tệ được giới chuyên môn gọi là “giật cục”, không theo một tiêu chuẩn nào, cung tiền tệ có thể tăng vài chục phần trăm/năm.

Bàn thắng thứ hai: “Hiệu ứng Maradona về lãi suất”

Bàn thắng thứ hai là phép ẩn dụ mà Mervyn King cho rằng đó là cách thức NHTW hiện đại hoạt động. Maradona chạy 60 mét từ bên phần sân của mình để đánh bại bốn cầu thủ trước khi lừa bóng qua thủ môn để đưa trái bóng vào lưới của đội tuyển Anh. Tốc độ và kỹ năng thượng thừa như người ngoài hành tinh của Maradona khiến người xem mọi thời đại phải sững sờ. FIFA bình chọn đây là bàn thắng đẹp nhất thế kỷ.

Tuy nhiên, điều ảo diệu là Maradona chỉ chạy một mạch trên đường thẳng. Làm thế nào bạn có thể đánh bại năm cầu thủ chỉ bằng cách chạy trên một đường thẳng? Câu trả lời là các cầu thủ Anh cho rằng Maradona sẽ đi bóng theo đường zich zac nên họ đã phản ứng theo cách họ kỳ vọng ở cách đi bóng của ông. Trái với suy nghĩ của các cầu thủ Anh, Maradona chạy một hơi theo đường thẳng.

Cũng theo Mervyn King “Chính sách tiền tệ hoạt động theo cách tương tự”. Quỹ đạo của các cầu thủ Anh tượng trưng cho thị trường lãi suất, và của Maradona đại diện cho NHTW. Dáng chạy của Maradona trông như thể sắp ngoặt sang trái hoặc phải. Các cầu thủ Anh tưởng thế và hành động, trong khi ông chạy theo đường thẳng. Trong khoảng thời gian lúc bấy giờ, NHTW Anh tác động đến nền kinh tế mà không có những thay đổi lớn trong các mức lãi suất chủ đạo.

Xét một ví dụ khác vào những thời khắc đồng nhân dân tệ có dấu hiệu bị giới đầu cơ thao túng năm 2018, NHTW Trung Quốc lập tức tuyên bố áp dụng “nhân tố X phản chu kỳ” để can thiệp. Trên thực tế, trong khi giới đầu cơ vẫn còn chưa kịp biết rõ mặt mũi “nhân tố X” là thế nào thì đồng nhân dân tệ lập tức hạ nhiệt.

Ở Việt Nam, giới đầu cơ vàng và ngoại tệ đã từng một thời làm cho tỷ giá VNĐ/USD nhiều phen nổi cơn bão tố. Trong bối cảnh đó, chỉ cần các nhà điều hành tuyên bố dùng đủ mọi công cụ, phương thức và nguồn lực can thiệp, ngay lập tức thị trường lại dịu trở lại. Cho dù Ngân hàng Nhà nước đôi khi không mất bao nhiêu dự trữ ngoại hối để can thiệp.

Đây là những thí dụ để giải thích vai trò của kỳ vọng thị trường và hành động của NHTW. Mervyn King gọi đó là “Lý thuyết Maradona về lãi suất”. Nguyên Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Ben Bernake đã từng phát biểu vào năm 2015: “Khi tôi còn làm ở FED, thỉnh thoảng tôi quan sát thấy chính sách tiền tệ là 98% nói và chỉ có 2% hành động”.

Nguồn: Tổng hợp

Chứng khoán Pinetree miễn phí hoàn toàn phí giao dịch trọn đời và công cụ lãi suất Margin 9%/năm không kèm điều kiện. Đây là mức phí tốt nhất thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay.