Vị thế trong chứng khoán Phái sinh là gì?

Khi mới tìm hiểu về chứng khoán Phái sinh, nhiều Nhà đầu tư chưa hiểu “vị thế” trong chứng khoán Phái sinh là gì. Đây là một thuật ngữ mà Nhà đầu tư (NĐT) nên nắm rõ khi đầu tư chứng khoán Phái sinh. Bài viết này của Pinetree sẽ giải thích vị thế là gì và phân biệt các loại vị thế trong CKPS.

1. Vị thế là gì trong đầu tư chứng khoán phái sinh?

Vị thế của một chứng khoán phái sinh (CKPS) tại một thời điểm là trạng thái giao dịch và khối lượng chứng khoán phái sinh còn hiệu lực mà nhà đầu tư đang nắm giữ tính đến thời điểm đó.

2. Vị thế trong hợp đồng tương lai

Trong giao dịch hợp đồng tương lai, vị thế bao gồm vị thế mua và vị thế bán. Nhà đầu tư mua hoặc bán một CKPS được gọi là mở vị thế mua hoặc mở vị thế bán.

2.1 Khi nào mở vị thế mua, bán CKPS

• Vị thế mua: NĐT kỳ vọng giá của tài sản cơ sở (ví dụ chỉ số VN30) sẽ tăng trong tương lai. NĐT sẽ mở vị thế mua hay tham gia vị thế mua (Long position).
• Vị thế bán: NĐT cho rằng giá của tài sản cơ sở sẽ giảm trong tương lai. NĐT sẽ bán hợp đồng và được gọi là mở vị thế bán hay tham gia vị thế bán (Short position).

Khi đó, lợi nhuận được tính bằng chênh lệch giá của thị trường ở thời điểm mua và bán.

2.2 Đóng vị thế CKPS

Đóng vị thế là việc nhà đầu tư đặt lệnh đối ứng với vị thế đang sở hữu.

Để đóng vị thế: Nếu đang ở vị thế mua, NĐT phải bán hợp đồng hoặc nắm giữ vị thế đến ngày đáo hạn. Nếu ở vị thế bán, để đóng vị thế, NĐT phải đặt lệnh mua hợp đồng hoặc nắm giữ vị thế đến đáo hạn.

Ví dụ: NĐT bán hợp đồng tương lai (short) chỉ số VN30 vì kỳ vọng chỉ số VN30 giảm. Nhà đầu tư không cần có hợp đồng nào cũng có thể bán được (bán khống). Để đóng vị thế, Nhà đầu tư phải mua lại (long) hợp đồng tương lai hoặc giữ đến đáo hạn.

Việc đóng vị thế được thực hiện khi nhà đầu tư:

• Không còn nhu cầu tham gia hợp đồng.
• Không đủ khả năng bổ sung ký quỹ theo yêu cầu.
• Nắm giữ số lượng vị thế ròng vượt quá mức quy định (xem “giới hạn vị thế” bên dưới).
• Có nhu cầu chốt lãi, cắt lỗ.

Ví dụ: Nhà đầu tư A tại Pinetree mua (long) 1 hợp đồng tương lai VN30Fyy09 đáo hạn tháng 9. Tại thời điểm trước khi đáo hạn, chỉ số VN30 đã tăng mạnh. Nhà đầu tư dự đoán chỉ số này khó có thể tăng tiếp hoặc đảo chiều giảm điểm. Nhà đầu tư A quyết định bán (short) hết số hợp đồng đã mua. Khi đó, NĐT này đã đóng vị thế mua dù các chưa đến thời điểm đáo hạn để chốt lời.

2.3 Vị thế ròng chứng khoán phái sinh

Vị thế ròng một CKPS sẽ được xác định bằng chênh lệch giữa vị thế mua và bán đã mở của CKPS đó tại một thời điểm. Nó được tính theo nguyên tắc các vị thế đối ứng.

Vị thế ròng = Vị thế mua – vị thế bán

Vị thế cùng một hợp đồng tương lai có cùng thời điểm đáo hạn trên cùng một tài khoản giao dịch được tự động đối trừ với nhau.

2.4 Giới hạn vị thế là gì?

Giới hạn vị thế một chứng khoán phái sinh là vị thế ròng tối đa của một chứng khoán phái sinh, hoặc của chứng khoán phái sinh đó và các chứng khoán phái sinh khác dựa trên cùng một tài sản cơ sở mà nhà đầu tư được quyền nắm giữ tại một thời điểm.

Giới hạn vị thế nhằm:

• Ngăn ngừa một cá nhân, tổ chức nắm giữ số lượng hợp đồng quá lớn.
• Hạn chế những ảnh hưởng tới việc giao dịch của chứng khoán phái sinh.
• Giúp duy trì ổn định thị trường.
• Qua đó, đảm bảo sự công bằng và quyền lợi nhà đầu tư khi tham gia chứng khoán phái sinh.

Giới hạn vị thế chứng khoán phái sinh ở Việt Nam đang được quy định như sau:

• Nhà đầu tư cá nhân: 5.000 hợp đồng
• Nhà đầu tư doanh nghiệp: 10.000 hợp đồng
• Nhà đầu tư chuyên nghiệp: 20.000 hợp đồng

Sau khi đọc xong bài viết này, hy vọng NĐT đã hiểu rõ vị thế phái sinh là gì. Đồng thời nắm rõ về việc đóng, mở vị thế. Tiếp tục theo dõi website Chứng khoán Pinetree để có thêm nhiều kiến thức của chứng khoán phái sinh nhé!

Để giao dịch chứng khoán phái sinh với mức phí tốt, NĐT có thể mở tài khoản trên ứng dụng AlphaTrading tại đây.